Ian Kershaw Το τέλος, Γερμανία, 1944-1945 Εκδόσεις Κλειδάριθμος

Ο Ian Kershaw είναι ένας από τους σημαντικότερους μελετητές της περιόδου του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου. Έχει, άλλωστε, γράψει και την πληρέστερη βιογραφία του Χίτλερ. Στο συγκεκριμένο βιβλίο πιάνει την τελευταία περίοδο του πολέμου, από την απόπειρα δολοφονίας του Χίτλερ τον Ιούλιο του 1944 έως και την αυτοκτονία του που σήμανε και το τέλος. Προσεγγίζει την περίοδο αυτή από την οπτική των Γερμανών και μας δίνει ανάγλυφα την κατάσταση στην οποία βρισκόντουσαν. Το ηθικό ήταν αρκετά πεσμένο και επικρατούσε έντονα ο φόβος ακόμη και στα ανώτερα κλιμάκια του ναζιστικού κόμματος. Στο στράτευμα επικρατούσε έντονη απογοήτευση τόσο στο δυτικό όσο και στο ανατολικό μέτωπο και οι στρατιώτες και οι αξιωματικοί λιποτακτούσαν. Οι πολίτες προσπαθούσαν να σωθούν και επικρατούσε ο τρόμος για τα επακόλουθα. Ο συγγραφέας αναφέρει ότι φοβόντουσαν περισσότερο τους Σοβιετικούς, κάτι απόλυτα λογικό καθώς η προπαγάνδα του Γκαίμπελς παρουσίαζε τον κομμουνισμό ως κάτι τερατώδες. Βέβαια, δεν έλειψαν και τα σημαντικά εγκλήματα των Ρώσων τα οποία ήταν σε μεγάλο βαθμό απόρροια όσων είχαν κάνει οι Γερμανοί στη Ρωσία και την υπόλοιπη Σοβιετική Ένωση. Στο εσωτερικό του ναζιστικού κόμματος τόσο σε πολιτικό όσο και σε στρατιωτικό επίπεδο επικρατούσε έντονη αναταραχή και οι διαφωνίες που υπήρχαν ωθούσαν όλα τα προς επίλυση προβλήματα στον Χίτλερ. Ο συγγραφέας μας παρουσιάζει την εικόνα ολοκληρωμένη και θέτει ένα βασικό ερώτημα. Γιατί οι Γερμανοί δεν ξεσηκώθηκαν εναντίον του καθεστώτος με σκοπό να σταματήσει ο πόλεμος που τους οδηγούσε στην ολοκληρωτική καταστροφή. Σίγουρα δεν υποστήριζαν έως το τέλος το καθεστώς, ακόμη και αν πιστέψουμε ότι κάποια στιγμή το υποστήριξαν, και σίγουρα η τρομοκρατία που τους ασκήθηκε ήταν σημαντικότατη. Μέσα από τις σελίδες του βιβλίου ο συγγραφέας δίνει απαντήσεις σε αυτό το ερώτημα, κάνοντας και μια ανάλυση της ψυχοσύνθεσης των Γερμανών, οι οποίοι παραμένουν πιστοί στο κράτος ανεξάρτητα από το καθεστώς και άσχετα αν βλέπουν ότι οδηγούνται στην καταστροφή. Κατορθώνει με απόλυτη ψυχραιμία και τεκμηριωμένα να προσεγγίσει ένα δύσκολο πρόβλημα από την δυσκολότερη οπτική.